Kolorektal Kanser Nedir?

Kolorektal kanser, kolon ve rektumda gelişen tümörleri kapsayan genel bir terimdir. Genellikle bağırsak iç yüzeyinde oluşan polip adı verilen iyi huylu oluşumların zamanla kansere dönüşmesiyle ortaya çıkar. Erken teşhis, tedavi şansını önemli ölçüde artırır.

Kolon Kanserinin Belirtileri

Kolon kanseri, genellikle erken evrede belirti vermez. Ancak ilerledikçe şu belirtiler görülebilir:

• Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik (kabızlık, ishal)

• Dışkıda kan ya da dışkının siyah renkte olması

• Karın ağrısı, gaz sancısı, şişkinlik

• Kilo kaybı ve iştahsızlık

• Sürekli yorgunluk ve halsizlik

• Demir eksikliği anemisi

Bu belirtiler başka hastalıklarla da ilişkili olabileceğinden, mutlaka uzman değerlendirmesi gerekir.

Kolon Kanserinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kolon kanserinin oluşumunda birçok etken rol oynar:

• Yaş: 50 yaş ve üzeri bireylerde risk artar.

• Aile öyküsü: Ailede kolon veya rektum kanseri olan kişilerde risk yüksektir.

• Polipler: Bağırsak duvarında gelişen iyi huylu çıkıntılar zamanla kansere dönüşebilir.

• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları: Crohn ve ülseratif kolit gibi durumlar riski artırır.

• Genetik bozukluklar: Özellikle HNPCC (Lynch sendromu) gibi kalıtsal hastalıklar.

• Sağlıksız yaşam tarzı: Düşük lifli, yüksek yağlı diyet, obezite, sigara ve alkol tüketimi, hareketsizlik.

Kolon Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?

Kolon kanseri tanısında en etkili yöntem kolonoskopidir. Bu yöntem sayesinde hem tümörler hem de kansere dönüşme potansiyeli taşıyan polipler tespit edilebilir. Gerekirse polipler aynı işlem sırasında çıkarılır. Ayrıca dışkıda gizli kan testi, bilgisayarlı tomografi ve biyopsi gibi tetkikler de tanı sürecinde kullanılır.

Kolon Kanseri Evreleri

Kolon kanseri, tümörün bağırsak duvarına ve çevre organlara yayılımına göre evrelendirilir:

• 0. Evre: Sadece iç yüzeyde, genellikle belirti vermez.

• 1. Evre: Kanser kolon duvarının daha derin katmanlarına yayılmıştır.

• 2. Evre: Kanser kolon duvarının dışına çıkmış ama lenf bezlerine ulaşmamıştır.

• 3. Evre: Yakındaki lenf düğümlerine yayılım vardır.

• 4. Evre: Uzak organlara (karaciğer, akciğer gibi) metastaz oluşmuştur.

Kolon Kanseri Neden Oluşur?

Kolon kanseri, genetik yatkınlıkla birlikte yaşam tarzına bağlı faktörlerle gelişir. Poliplerin zamanla kansere dönüşmesi, hücrelerdeki DNA hasarı, iltihabi bağırsak hastalıkları, kötü beslenme ve fiziksel aktivite eksikliği gibi nedenler hastalığın oluşumunda etkilidir.

Kolon Kanseri Ne Kadar Sürede Gelişir?

Genellikle poliplerden kaynaklanan kolon kanseri, yıllar içinde yavaş yavaş gelişir. Bu süreç çoğunlukla 10-15 yıl sürebilir. Bu nedenle düzenli tarama ve erken teşhis, hayat kurtarıcıdır.

Kolon Kanseri Türleri

En yaygın kolon kanseri türü adenokarsinomdur. Bunun dışında nadiren görülen diğer türler şunlardır:

• Lenfoma

• Sarkom

• Karsinoid tümörler

• GIST (Gastrointestinal stromal tümör)

Kolon Kanseri Tedavisi

Tedavi planı hastalığın evresine göre şekillenir:

• Erken evre: Cerrahi ile tümör ve çevresindeki dokular alınır.

• İleri evre: Cerrahiye ek olarak kemoterapi, radyoterapi veya hedefe yönelik tedaviler uygulanır.

Tedavi sonrası düzenli kontroller, nüks riskini azaltmak açısından önemlidir.

Kolon Kanseri Ameliyatı

Kolon kanseri ameliyatında amaç, kanserli bölgeyle birlikte çevresindeki sağlıklı dokuların çıkarılmasıdır. Erken evrelerde endoskopik yöntemlerle küçük tümörler alınabilirken, ileri evrelerde kolonun bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir. Gerekirse geçici ya da kalıcı kolostomi (torba) açılabilir.

Kolon Kanserinden Korunma Yolları

• Lifli gıdalar tüketin (sebze, meyve, tam tahıllar).

• Kırmızı et ve işlenmiş gıdaları azaltın.

• Düzenli egzersiz yapın.

• Sigara ve alkolden uzak durun.

• Kilo kontrolü sağlayın.

• 50 yaşından itibaren düzenli kolonoskopi yaptırın.

• Ailede kanser öyküsü varsa, taramalara daha erken yaşta başlayın.

Kimler Risk Altında?

• 50 yaş ve üzerindekiler

• Ailesinde kolon veya rektum kanseri öyküsü olanlar

• Polip veya inflamatuvar bağırsak hastalığı geçirenler

• Düşük lifli, yüksek yağlı beslenenler

• Şeker hastaları

• Obezite sorunu yaşayanlar

• Hareketsiz yaşam süren bireyler

Kolon Kanseri Genetik mi?

Evet, kolon kanseri bazı bireylerde genetik yatkınlıktan kaynaklanabilir. Özellikle ailesinde kolon kanseri geçmişi olan bireyler daha yüksek risk altındadır. Bu nedenle genetik geçişin söz konusu olduğu durumlarda daha erken yaşta taramalar önerilir.